Budapeszt, Węgry: Secesja
Bogato zdobione elewacje, faliste linie, metalowa ornamentyka roślinna i zwierzęca oraz pochodzące z fabryki Zsolnay barwne dekoracje ceramiczne na dachach i fasadach. Nurt secesyjny w Budapeszcie widoczny jest niemal na każdym kroku. To sprawka architekta Ödöna Lechnera, okrzykniętego węgierskim Gaudim, który w XIX w. wykreował styl uznawany za rodzimą odmianę secesji. W tym celu sięgnął najpierw do architektury hinduskiej i islamskiej, a potem do wzorców ludowych, w szczególności do ludowych motywów zdobniczych.
Istotą secesji było dążenie do stylowej jedności sztuki poprzez łączenie wielu jej dziedzin, w tym rzemiosła artystycznego, architektury wnętrz, rzeźby i grafiki. Lechner ze szczególnym upodobaniem stosował glazurowane dekoracje ceramiczne. Ozdoby bywały nieraz bardzo wybujałe, a czasem delikatne i dyskretne. Pokrywał nimi dachy, dekorował fasady i wnętrza, dzięki czemu węgierska secesja zyskała oryginalne oblicze.
Ateny, zamieszkałe od czasów neolitu, stanowią jedno z najbardziej charakterystycznych miast na świecie. Swój szczyt osiągnęły w V w. p.n.e. (tzw. Złotym Wieku Peryklesa), stając się kolebką europejskiej cywilizacji i przyjętego w Europie sposobu myślenia. Dumnie wznoszący się ponad miastem Partenon uznawany jest za symbol greckiej kultury. Świątynia Ateny Dziewicy powszechnie uważana jest za szczytowe osiągnięcie greckiej architektury.
Budynki w Atenach są wyrazem przemian następujących w mieście przez stulecia. Po odzyskaniu przez Grecję niepodległości i przez cały XIX w. do lat 20-tych XX w. dominującym nurtem w architekturze stał się neoklasycyzm, zarówno w przypadku budynków państwowych, jak i prywatnych. Najwięcej obiektów zachowało się na terenie dzisiejszego centrum historycznego. W samym jego sercu znajduje się malownicza Plaka z plątaniną wąskich uliczek, przy których stoją domy i rezydencje z dawnej epoki, nadając dzielnicy wyjątkowego charakteru.
Położony na brzegu Newy Pałac Zimowy stanowi jeden z najwspanialszych kompleksów pałacowych na świecie i największą barokową budowlę w Rosji. Olbrzymi gmach zbudowany w latach 1754–1762 na planie zamkniętego czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem, tzw. Ermitażem, powstał wg projektu słynnego architekta Francesca Bartolomea dla carycy Jelizawiety Pietrowny. Budowę ukończono jednak po jej śmierci i jako pierwsza zamieszkała w nim caryca Katarzyna II. Barokową budowlę cechują przede wszystkim naprzemiennie występujące wypukłe i wklęsłe elementy fasady, zakrzywione linie, bogactwo rzeźby architektonicznej i innych elementów zdobniczych oraz dwukolorowy wystrój elewacji.
Pierwszy styl zachodnioeuropejski dominujący w sztuce rosyjskiej był wolny od egzaltacji i mistycyzmu, cech charakterystycznych dla krajów katolickich. Rosyjski barok przede wszystkim wyrażał się w poczuciu dumy z sukcesów państwa i narodu rosyjskiego. Sam twórca Pałacu Zimowego podkreślał, że ten został wzniesiony wyłącznie na spotęgowanie chwały Rosji.
W latach 20. i 30. XX w. wielu żydowskich architektów uciekających z hitlerowskich Niemiec przeniosło się do ówczesnej Palestyny i rozpoczęło praktykę zawodową w Tel Awiwie. Zaprojektowane przez nich budynki wchodzące w skład tzw. Białego Miasta wzniesiono zgodnie z założeniami szkoły Bauhaus i architekta Le Corbusiera. Tak powstało największe na świecie, bo liczące ponad 4 tys. budynków, skupisko modernistycznej zabudowy. Cechowały ją funkcjonalność, prostota i przestronne wnętrza.
Zespół Białego Miasta został w 2003 roku wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Poza samymi budynkami ważnym elementem Białego Miasta jest też jego urbanistyka. W 1927 roku szkocki urbanista Sir Patrick Gedes zaproponował przebudowę centrum Tel Awiwu według założeń idei miasta-ogrodu. Okazało się, że niewielkie, przypominające pudełka domy świetnie pasują do tej koncepcji.
Przeczytaj także: Stylowe miejsca dla fanów sztuki i designu w Europie
Marrakesz, Maroko: architektura mauretańska
W architekturze Maroka można dostrzec bardzo silny wpływ Maurów. Objawia się on w wytwornych ornamentach, zdobionych podłogach, a także rzeźbionych kolumnach i kapitelach oraz łukach w kształcie podkowy lub koniczyny. Nie można zapomnieć także o tzw. zellige – kwadratowych płytkach o powtarzających się, geometrycznych wzorach, które nadal są stosowane we wszystkich rodzajach budynków oraz na posadzkach i fontannach.
W medinie, najstarszej części Marrakeszu, kryją się prawdziwe perły mauretańskiej architektury, w tym medresa Ben Jusufa, sułtańskie pałace (np. El Bahia) oraz Grobowce Saadytów. Szczególnym rodzajem zabudowy są również riady, czyli tradycyjne domy z wewnętrznym, kwadratowym lub prostokątnym, niezadaszonym ogrodem lub dziedzińcem. Te zapewniały mieszkańcom prywatność oraz schronienie przed upałami. Wiele z nich funkcjonuje obecnie jako hotele, guesthouse’y czy restauracje.
Przeczytaj także: Mieszkanie w stylu wellness: wnętrza dla zdrowia i dobrego samopoczucia
Brasilia, Brazylia: Futuryzm
Brasilia stanowi niewątpliwie architektoniczny fenomenem. Miasto na „samolotowym” planie wybudowano wyjątkowo szybko, bo w 3,5 roku i już w 1960 stało się nową stolicą Brazylii. Jej projektantami zostali Lúcio Costa i Oscar Niemeyer, któremu to miasto zawdzięcza swój modernistyczny charakter. Futurystyczne budynki o prostej formie, z subtelnymi liniami i falami, cechuje przestronność i niekonwencjonalność konstrukcji. Jednymi z najbardziej charakterystycznych budowli są katedra oraz imponujący pałac prezydencki.
Brasilia zyskała sławę – jej projekt został uznany za przełomowy w historii urbanistyki; w 1987 miasto wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Z czasem jednak nazwano ją największą utopią XX w. i żywym muzeum futuryzmu. To, co miało być uporządkowanym miastem z szerokimi bulwarami i pięknymi monumentalnymi budynkami, pozbawionym problemów współczesnych metropolii, stało się centrum wzmożonego ruchu ulicznego i siedliskiem przestępczości.
O autorze
