Tłuszcze są źródłem energii i chronią organizm przed zimnem. Oprócz tego umożliwiają transport witaminy A, D, E i K, są potrzebne do produkcji rożnych enzymów i hormonów. Przyczyniają się również do wielu przemian metabolicznych, wspierają układ odpornościowy oraz właściwą pracę mózgu. Ten dobry wpływ na organizm mają jednak tylko zdrowe tłuszcze, do których zaliczamy te zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe. Ich źródłem są przede wszystkim orzechy i oleje roślinne, nierafinowane, tłoczone na zimno, które należy spożywać w postaci nieprzetworzonej – bez obróbki termicznej.
Oleje roślinne
Rodzajów olei jest wiele i każdy z nich jest inny oraz ma inne właściwości. Można go zrobić z różnych orzechów (np.: kokosowych, włoskich, laskowych, arachidowych), z pestek (dyni, winogron, słonecznika, śliwek, jabłek, moreli, brzoskwini), nasion i ziaren (lnu, soi, maku, sezamu, wiesiołka, ogórecznika, bawełny, czarnuszki, konopi, rycyny), owoców (dzikiej róży, rokitnika), a także z oliwek czy z kukurydzy. Wśród nich mamy też olej palmowy, wokoło którego już od paru lat jest dużo kontrowersji. Co to za olej i czy warto po niego sięgać?
Olej palmowy i jego rodzaje
Źródłem oleju palmowego jest palma oleista (olejowiec gwinejski). Z jej owoców wytwarza się 2 rodzaje olei: z nasion oraz miąższu. Pierwszy z nich jest dosyć rzadko stosowany (głównie do produkcji lodów) i zawiera ponad 82% nasyconych kwasów tłuszczowych. Drugi – z miąższu owoców – jest powszechnie wykorzystywany w przemyśle spożywczym i zawiera około 40-50% nasyconych kwasów tłuszczowych. W temperaturze pokojowej ma półpłynną konsystencję, ciemnożółtą lub pomarańczową barwę.
Olej palmowy – zdrowy, czy niezdrowy?
Olej z miąższu owoców palmy oleistej jest bogatym źródłem karotenoidów, witaminy A i E, steroli, skwalenu, koenzymu Q oraz witaminy K – ale tylko w swojej surowej postaci. Jest uznawany za zdrowy, pomimo wysokiej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych oraz niekorzystnej przewagi kwasów omega-6 nad omega-3. Nie powodują one bowiem pogorszenia profilu lipidowego we krwi i nie zwiększają ryzyka chorób układu krążenia.
W formie przetworzonej (rafinowanej w wysokiej temperaturze) lub utwardzanej olej palmowy jest zdecydowanie szkodliwy dla zdrowia. Podczas tego typu obróbki zostaje pozbawiony większości substancji prozdrowotnych (witaminy, karoteny), które są zastępowane przez szkodliwe tłuszcze trans. Te tłuszcze mają działanie rakotwórcze dla naszego organizmu – szczególnie na nerki i układ rozrodczy oraz nerwowy. Taki właśnie przetworzony olej palmowy jest składnikiem frytek, pączków, różnego rodzaju słodyczy (np: Nutelli), chipsów, margaryn, czy też wielu innych gotowych produktów.
Szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym
Olej palmowy to najbardziej rozpowszechniony tłuszcz używany do produkcji żywności. Jest w większości przetworzonych produktów spożywczych, również kryjąc się pod ogólnymi nazwami typu: „olej”, „tłuszcz utwardzony” lub „tłuszcz roślinny”. Popularność swą zyskał dzięki niskim kosztom produkcji, przy bardzo dużej wydajności. Olejowiec gwinejski jest bowiem najbardziej wydajną rośliną oleistą – z 1 hektara plantacji palmy można otrzymać nawet 10 razy więcej oleju, niż z upraw innych roślin tego rodzaju.
Olej ten ma wysoki punkt dymienia, przez co wykorzystywany jest w gastronomii do smażenia (często wielokrotnego). Ma długi okres trwałości i dobrze się przechowuje w temperaturze pokojowej. W produkcji spożywczej więc to tłuszcz wręcz idealny. Powszechnie wykorzystywany jest również w kosmetyce.
Olej palmowy dla pięknej cery oraz włosów
Olej palmowy w postaci nierafinowanej jest bardzo korzystny dla każdego rodzaju skóry. Nawilża ją, wygładza i uelastycznia. Szczególnie dobrze sobie radzi z cerą suchą. Witamina A zawarta w oleju powoduje szybszą regenerację skóry po oparzeniach. Karotenoidy natomiast ją rozświetlają i nadają słoneczny odcień. Kwas palmitynowy (będący składnikiem oleju palmowego) ma właściwości odmładzające, więc jest składnikiem wielu kremów przeciwzmarszczkowych.
Olej palmowy ma też dobroczynne działanie na włosy. Dzięki zawartości w nim witamin A i E pomaga utrzymać dobrą kondycję włosa, jego blask i elastyczność. Włosy stają się bardziej lśniące, a cebulki odżywione.
W kosmetyce olej palmowy jest najczęściej wykorzystywany do produkcji: mydeł, balsamów do ciała i olejków nawilżających.
Ginące lasy deszczowe i orangutany
Niestety szerokie wykorzystanie oleju palmowego w przemyśle spożywczym i kosmetyce nie pozostaje bez echa dla środowiska naturalnego. Ogromne zyski z produkcji oleju palmowego powodują ekspansję plantacji palm olejowych. W Indonezji i Malezji w celu zwiększenia ich powierzchni pali się lasy deszczowe, pozbawiając domu żyjące w nich zwierzęta. Organizacje proekologiczne biją na alarm, starając się zahamować masową produkcję tego oleju.
Niestety zyski ze sprzedaży żywności w większości są najważniejsze, kosztem zdrowia konsumentów, a także środowiska naturalnego. Każdy z nas ma jednak wybór – czy kupić produkt, w składzie którego jest olej palmowy, czy też nie.
Przeczytaj także: Olejowanie włosów – przewodnik kosmetyczny
O autorze
