Bóle głowy, plamienia, przyrost masy ciała, nudności, spadek libido, bóle piersi – to jedne z najczęstszych objawów, na które narzekają kobiety stosujące doustną antykoncepcję. Ale skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych mogą być znacznie poważniejsze.
Przykładów nie muszę szukać daleko. Wśród moich znajomych są kobiety, które odczuły ich negatywny wpływ – od łysienia androgenicznego po depresję i infekcję HPV. Mówimy tu o nowoczesnych, wykształconych kobietach, więc jak to możliwe? Sprawa jest prosta. Większość lekarzy, z którymi miały styczność z automatu przepisywała tabletki, nie przeprowadzając wnikliwego wywiadu. Przyjęli za pewnik, że skoro pacjentka jest osobą dojrzałą, to musi być świadoma ich skutków. Mało której zadano pytanie od kiedy przyjmuje tabletki. A gdy skarżyły się na niedogodności, proponowano inny środek w zastępstwie.
Nie należy ślepo ufać lekarzom. Wybór metody zapobiegania ciąży to prywatna sprawa każdej kobiety, ale powinien być on świadomy. Tymczasem większość nie wie, jak drastyczne dla zdrowia mogą być skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych.
– Mało jest dostępnych źródeł, które wskazywałyby na rzeczywistą efektywność, jak i szkodliwość antykoncepcji hormonalnej, a także alternatywę dla niej – mówi dr Ewa Ślizień-Kuczapska, ginekolog. – To dlatego, że wciąż na zdrowie prokreacyjne nie ma miejsca w ramach zwyczajnej edukacji – szkolnej, a co gorsze również służby zdrowia. Funkcjonuje mit kalendarzyka. Jak tylko ktoś słyszy hasło „naturalne planowanie rodziny”, od razu kojarzy to z czymś przedpotopowym, nieżyciowym. A warto wiedzieć, że zastosowanie nowoczesnych metod NPR ma zbliżoną skuteczność to antykoncepcji hormonalnej z tą różnicą, że nie szkodzi zdrowiu – podkreśla Ślizień-Kuczapska.
Młode kobiety szczególnie narażone
Trądzik, nieregularne lub bolesne miesiączki, nadmierne owłosienie – oto z czym boryka się większość nastolatek w okresie dojrzewania. A to nie sprzyja dopasowaniu się do grupy. I tak młode dziewczyny lądują u dermatologów, a potem ginekologów, którzy przepisują im tabletki. Te co prawda zawierają minimalne dawki hormonów, ale ich wpływ nie jest bez znaczenia.
– Pigułki stały się lekiem na wszystkie dolegliwości, które często w okresie dojrzewania są czymś naturalnym – mówi Ślizień-Kuczapska. – Zamiast właściwie leczyć te objawy, które mogą sygnalizować przyszłe kłopoty ze zdrowiem lub płodnością, przepisuje się antykoncepcję, która może po pierwsze czasowo ukryć prawdziwy problem, po drugie wpłynąć niekorzystnie na profil hormonalno-metaboliczny młodych dziewczyn, zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy, nadciśnienia, otyłości, chorób sercowo-naczyniowych lub nowotworów. Ostatnie badania wykazały także, że stosując pigułki antykoncepcyjne, zmniejszamy gęstość kości. Młode dziewczyny osiągają szczytową masę kostną w wieku 21-24 lat. Jeśli już dłuższy czas biorą tabletki, w przyszłości mogą być narażone na osteoporozę.
Przyjmowanie tabletek w młodym wieku może także wpłynąć na zdrowie psychiczne. We wrześniu 2016 roku periodyk naukowy „JAMA Psychiatry” opublikował duńskie badanie, które wykazało związek pomiędzy stosowaniem antykoncepcji hormonalnej a depresją. Po przeanalizowaniu danych medycznych ponad miliona Dunek w wieku 15-34 lat, okazało się, że kobiety zażywające pigułkę były o 23 proc. bardziej narażone na przyjmowanie antydepresantów. Różnice były zauważalne zwłaszcza w grupie wiekowej 15-19 lat – tu to ryzyko wynosiło aż 80 proc.!
Skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych związane z depresją potwierdził także dokument telewizji BBC „The Contraceptive Pill: How Safe Is It?” z 2018 roku. Na jego potrzeby przeprowadzono badania, które wyraźnie wskazują na zależność pomiędzy progesteronem zawartym w pigułkach a obniżonym nastrojem, depresją a nawet myślami i realnymi próbami samobójczymi.
– To bardzo poważny problem, bo takich doniesień pojawia się coraz więcej – podkreśla Ślizień-Kuczapska i przywołuje tegoroczną publikację w czasopiśmie naukowym „Elsevier”. – Meta-analiza przeprowadzona przez hiszpańskich naukowców wykazała, że antykoncepcja hormonalna stanowi czynnik zwiększający ryzyko zachowań samobójczych. Ten temat poruszano już wcześniej. Niestety informatory dla lekarzy nadal nie zostały zaktualizowane.
Najpoważniejsze skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych
Wieloletnie przyjmowanie środków antykoncepcyjnych może prowadzić do rozwoju groźnych schorzeń, które przyczynią się do znacznego pogorszenia zdrowia i jakości życia. Otyłość, zaburzenia funkcji wątroby, nadciśnienie, cukrzyca czy niepłodność – to zaledwie czubek góry lodowej.
- nowotwory raka szyjki macicy i piersi
Ryzyko zapadalności na raka piersi wzrasta wraz z długością przyjmowania tabletek (zwłaszcza powyżej 5 lat) i występuje w grupie młodszych kobiet – wynika z badań Narodowego Instytutu Raka w Stanach Zjednoczonych. Ponadto niebezpieczeństwo podwaja się u kobiet, które jeszcze nie rodziły.
W przypadku raka szyjki macicy, analiza przeprowadzona przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem wskazała na powiązanie infekcji HPV i antykoncepcji. Ryzyko rosło nawet czterokrotnie u kobiet, które ją stosowały od ponad 5 lat. Szczególnie narażone na zachorowanie były dziewczęta, które zaczęły brać tabletki przed 20. rokiem życia.
– Kobieta niedojrzała jeszcze do współżycia – nastolatka, ma niewłaściwie przygotowaną do tego szyjkę macicy – tłumaczy Ślizień-Kuczapska. – To powoduje, że kontakt seksualny z florą mikrobiologiczną i nasieniem mężczyzny, który miał już wiele partnerek, łatwiej ulega zakażeniu wirusem HPV lub inną chorobą przenoszoną drogą płciową np. chlamydią. Jeśli jeszcze do tego pali, dodatkowo zwiększa to ryzyko dwukrotnie. Na szczęście u niektórych młodych kobiet następuje remisja zmian szyjki macicy. Dlatego każda kobieta po inicjacji seksualnej powinna wykonać badanie cytologiczne.
- zakrzepica i choroby sercowo-naczyniowe
Składniki hormonalne w pigułkach mają bezpośredni wpływ na powstawanie zaburzeń gospodarki lipidowej organizmu. Prowadzą do wzrostu poziomu LDL, tzw. złego cholesterolu i obniżają „dobry”, czyli HDL; wiodą także do zaburzeń działania układu krzepnięcia oraz fibrynolizy. Skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych mogą wywołać rozwój chorób krążenia, udary, zawał serca i powstania zakrzepicy żylnej. Dotyczy to głównie kobiet po 35 roku życia, z otyłością, palących papierosy.
– Stosowanie antykoncepcji hormonalnej aż pięciokrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na żylną chorobę zakrzepowo-zatorową – mówi Ślizień-Kuczapska. – W 2007 roku American Heart Association opublikowało dane mówiące o tym, że ryzyko choroby serca wzrasta u kobiet o 20-30 proc. na każde 10 lat stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Z kolei meta-analiza 14 badań naukowych opublikowana w 2004 roku w „British Medical Journal” wykazała, że wzrost ryzyka udaru u kobiet stosujących doustną antykoncepcję może być nawet ośmiokrotny.
- problemy z przywróceniem cyklu
Wiele kobiet nie dostaje okresu po odstawieniu środków antykoncepcyjnych. To sygnał, że doszło do zachwiania równowagi hormonalnej. Trudno się dziwić – organizm nie otrzymuje codziennej, silnej dawki sztucznych hormonów, do której się przyzwyczaił. Występują także objawy przypominające zmiany dające o sobie znać w okresie menopauzy. – Pojawia się suchość, bo dochodzi do hamowania nabłonka gruczołowego, który nie wydziela zbyt dużo substancji nawilżających i degeneracji błony śluzowej – tłumaczy Ślizień-Kuczapska. Powrót organizmu do równowagi po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej trwa zwykle do pół roku. Najpierw pojawia się tzw. krwawienie z odstawienia, które jest naturalną reakcją organizmu, bo wskazuje na początek uregulowania się cyklu. Miesiączki mogą być bardziej obfite i bolesne.
Regeneracja po odstawieniu tabletek
Wzrost świadomości dotyczący skutków antykoncepcji hormonalnej spowodował, że coraz więcej kobiet na świecie z niej rezygnuje. Następstwem tego kroku mogą być problemy z cerą czy wypadaniem włosów. Jeśli te po upływie paru miesięcy nie ustąpią, warto udać się do endokrynologa i dermatologa. Pamiętajmy, że organizm potrzebuje czasu, żeby wrócić do równowagi. A ile to może potrwać?
– To kwestia indywidualna – podkreśla Ślizień-Kuczapska. – Wiele zależy od wieku kobiety, wcześniej nie rozpoznanych poważnych schorzeń, rodzaju stosowanych preparatów i czasu ich przyjmowania. Po odstawieniu tabletek bardzo ważna jest właściwa dieta, dobry sen i suplementacja witaminami, żeby uniknąć efektów zmęczenia, drażliwości, dolegliwości trawiennych czy pogarszania kondycji układu krążenia. Gdy przyjmujemy sztuczne hormony, dochodzi do zubożenia mikroelementów jak magnez, cynk i selen, witaminy C, E i z grupy B. Skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych przejawiają się też w niedoborze koenzymu Q10, biotyny oraz kwasu foliowego, m.in. zmniejszając ich wchłanianie i przyspieszając wydalanie z organizmu.
Wiele kobiet martwi się także swoją płodnością. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne uspokaja, twierdząc że działanie antykoncepcji hormonalnej jest w pełni odwracalne. Warto jednak pamiętać, że im dłużej bierzemy tabletki i opóźniamy zajście w ciążę, tym stajemy się starsze, w wyniku czego nasze komórki jajowe się starzeją i zajście w ciążę może być trudniejsze. A to już nie kwestia przyjmowanej kiedyś antykoncepcji, a natury.
Przeczytaj także: Dlaczego im bardziej tyjesz, tym więcej jesz?
O autorze
