Chociaż botulina kojarzy się głównie z kosmetologią i dermatologią estetyczną – popularny botoks – znajduje ona również zastosowanie w wielu innych dziedzinach medycyny. Toksyna botulinowa używana jest z powodzeniem między innymi w leczeniu różnych postaci zeza, bólów mięśniowych i neuropatycznych, nadmiernej potliwości, a także w chorobach przewodu pokarmowego.
Toksyna botulinowa – rodzaje i działanie
BoNT, czyli toksyna botulinowa to związek wytwarzany przez bakterie beztlenowe Clostridium botulinum. Wyróżnia się 7 rodzajów BoNT (podtypy od A do G), z których najbardziej znana jest toksyna botulinowa typu A, określana także jako botoks.
Toksyna botulinowa należy do grupy neurotoksyn, których mechanizm działania wiąże się z hamowaniem uwalniania przekaźników chemicznych (acetylocholiny) przez komórki nerwowe (neurony), a tym samym blokowaniu czynności komórek mięśniowych. Ponieważ acetylocholina odpowiada za przekazywanie impulsów elektrycznych między nerwami a mięśniami, zahamowanie uwalniania tego transmitera uniemożliwia prawidłowe kurczenie się mięśni. Właściwości toksyny botulinowej umożliwiają tym samym blokowanie nadreaktywnych mięśni organizmu w sposób bezpieczny oraz stosunkowo selektywny. Należy jednak pamiętać, że bakterie Clostridium botulinum produkujące botulinę mogą odpowiadać także za zatrucia pokarmowe (zatrucia jadem kiełbasianym), które bardzo często kończą się zgonem. Bezpieczeństwo zabiegów z użyciem toksyny botulinowej zagwarantuje nam jedynie specjalista.
Jakie zastosowania ma botoks?
Botulinę zastosowano po raz pierwszy w roku 1977 w leczeniu różnych postaci zeza wrodzonego, uzyskując relaksację nadreaktywnych mięśni ocznych. Do dnia dzisiejszego wykorzystuje się ją jednak najczęściej w kosmetologii i medycynie estetycznej. Botulina typu A (botoks) wykorzystywana jest do niwelowania zmarszczek mimicznych oraz opóźniania procesów starzenia się skóry poprzez efekt drobnego paraliżu wybranych mięśni twarzy. Toksyna botulinowa typu A i B stosowane są natomiast w leczeniu różnych chorób neurologicznych: w bólach mięśniowych, migrenowych i neuropatycznych, ogniskowych przykurczach i kręczach (np. karku) oraz drżeniach mięśniowych. Botoks przydatny jest także u osób z nadmierną potliwością ciała, a także w przypadku nadreaktywności pęcherza moczowego z objawami nietrzymania moczu. Działanie toksyny botulinowej utrzymuje się ok. 3 miesięcy i jest odwracalne, co jest zjawiskiem korzystnym w przypadku wystąpienia działań niepożądanych.
Botulina stosowana jest także u chorych z kurczami mięśni żołądka czy blokadą głośni. Coraz częściej botoks wykorzystywany jest przy leczeniu bruksizmu, czyli nocnego zgrzytania zębami i niekontrolowanego zaciskania szczęk, a zabieg taki oferowany jest nie tylko w klinikach dental SPA, ale także w gabinetach medycyny estetycznej.
Przeciwwskazania do stosowania botuliny
Pomimo wielu wskazań botoks nie może być stosowany u wszystkich osób. Do przeciwwskazań związanych z zastosowaniem toksyny botulinowej zaliczamy:
- zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego
- przyjmowanie niektórych leków (antybiotyki z grupy aminoglikozydów i aminochinolonów, leki wpływające na czynność mięśni (np. tubokuraryna, pankuronium)
- ciąża i okres karmienia piersią
- uczulenie na składniki preparatu
Działania niepożądane botoksu
Toksyna botulinowa jest związkiem stosunkowo bezpiecznym, który rzadko wywołuje niepożądane działania uboczne. U niektórych osób obserwuje się jednak:
- ból i małe krwiaki w miejscu iniekcji
- przejściowy obrzęk i opuchlizna
- reakcje alergiczne
- nadmierne zwiotczenie mięśni obserwowane jako opadanie powieki czy opadanie kącika ust
- zaburzenia połykania pokarmów (dysfagia)
Większość działań niepożądanych ustępuje już po kilku dniach, choć niektóre z nich mogą utrzymywać się nawet do 2-3 tygodni po zabiegu.
Przeczytaj także: Botoks kontra nadpotliwość
O autorze
